2.2 Regionale ontwikkelingen Zuid-Limburg
In het vorige hoofdstuk hebben wij u meer inzicht gegeven in de ontwikkeling van de zorgvraag van cliënten met een Wlz-indicatie in de regio Zuid-Limburg. In dit hoofdstuk gaan we in op een aantal regionale ontwikkelingen in Zuid-Limburg, waaronder de thema’s ontwikkeling van de zorgvraag, zorgvraag voor cliënten met een 7VG, ontwikkeling extramurale zorg en kind en Jeugd.
Ontwikkeling van de zorgvraag
Er is in de regio Zuid-Limburg een ontwikkeling zichtbaar in de verhouding van de VG-indicaties binnen de regio. In de bovenstaande grafiek ziet u de ontwikkeling van de verschillende indicaties vanaf 2021. Uit de staafdiagrammen per indicatie komt naar voren dat met name het aantal cliënten met de indicaties 5VG, 6VG en 7VG de afgelopen vier jaar stapsgewijs is gegroeid, terwijl het aantal cliënten met de indicaties 3VG, 4VG en 8VG afneemt of lijkt te stabiliseren.
Daarnaast zien we, zoals zichtbaar wordt onder de kop 'leeftijdsontwikkeling' van het hoofdstuk 'regio-inzicht', een verandering in de leeftijdsverdeling. Deze ontwikkeling is met name zichtbaar binnen de leeftijdscategorieën van 30 tot 45 jaar met een VG-indicatie. Het aantal cliënten in deze groep is ten opzichte van 2019 met 33% toegenomen. Opvallend is dat vooral het aantal mannen in de leeftijdscategorie 26 tot 45 jaar de afgelopen vijf jaar stijgt.
Er is een specifieke doelgroep die opvalt: het aantal cliënten met een 6VG. De afgelopen vier jaar zien we dat het aantal cliënten met een 6VG met 9% toeneemt en dat deze groep cliënten in verhouding is gegroeid tot de grootste groep binnen de regio met een aandeel van 26,8%. Dit terwijl het aantal cliënten met een 6VG op basis van de indicatie prevalentie, zoals zichtbaar in het hoofdstuk 'regio-inzicht', al vaker voorkomt dan het landelijk gemiddelde.
De groei van deze groep cliënten met een intensieve begeleiding- en verzorgingsvraag met gedrag kan worden geduid als een groei van het aantal cliënten met een licht verstandelijke beperking en een intensievere zorgvraag. Deze groei van het aantal cliënten vindt, zoals zichtbaar is in onderstaande grafiek, met name plaats in de leeftijdsgroep 26 tot 45 jaar. Een mogelijke verklaring is dat het aantal cliënten met een 6VG in deze leeftijdsgroep stijgt door een herindicatie van cliënten met een 3VG of 4VG.
Leeftijdsontwikkeling cliënten met zorgprofiel 6VG
Als de groep cliënten met een licht verstandelijke beperking in aantallen stijgt en hun zorgvraag mogelijk toeneemt, vraagt dit om een doorontwikkeling/groei van het huidige aanbod voor deze doelgroep in de regio. Dit wordt mogelijk nog meer van belang als vervolgens wordt gekeken naar de prognose van de groei van het aantal cliënten met een 6VG, op basis van enkel de historische groei, zoals weergegeven in de onderstaande grafiek.
Zorgvraag voor cliënten met een 7VG
Zoals in het hoofdstuk regio-inzicht is geconcludeerd, komt het profiel 7VG minder vaak voor in de regio Zuid-Limburg, dan je op basis van het landelijk gemiddelde zou verwachten. Hier is geen duidelijke verklaring voor.
We zien wel, zoals opgenomen in de weergave met de staafdiagrammen per indicatie in de vorige paragraaf, dat het aantal cliënten met een 7VG in absolute aantallen de afgelopen vier jaar toeneemt. Dit sluit aan bij de trend die ook in de regiobeelden van de andere regio’s van CZ zorgkantoor zichtbaar is. Wanneer we vervolgens in de bovenstaande grafiek kijken naar de prognose van het aantal cliënten met een 7VG in de regio Zuid-Limburg, op basis van enkel de historische groei, verwachten we dat deze doelgroep nog verder toeneemt in aantal de komende jaren.
In de bovenstaande grafiek ziet u de ontwikkeling van het aantal cliënten met een 7VG per leveringsvorm over de afgelopen vier jaar. Daarin is met name zichtbaar dat de groei van het aantal cliënten met een 7VG heeft geleid tot een toename van het aantal 7VG-verblijfsplekken in de regio. Omdat cliënten met een 7VG in de meeste gevallen gebaat zijn bij een beschutte en beschermde woonomgeving, vraagt dit mogelijk om een groei van het aantal intensieve zorgplekken in de regio Zuid-Limburg.
Ontwikkeling extramurale zorg
Uit de staafdiagrammen in het hoofdstuk regio-inzicht, die de ontwikkeling van de verhouding van de leveringsvormen vanaf 2018 weergeven, blijkt dat er een duidelijke verschuiving van de zorgbehoefte naar een vorm van extramurale zorg zichtbaar is. Deze ontwikkeling vraagt daarom om een nadere verdieping. De onderstaande grafiek, die de ontwikkeling van het aantal cliënten per leveringsvorm vanaf 2018 weergeeft, laat zien dat steeds meer cliënten met een VG-indicatie kiezen voor een extramurale vorm van zorg, terwijl het aantal intramurale verblijfplekken de laatste zes jaren zichtbaar schommelt rond hetzelfde niveau. De grafiek geeft daarom duidelijker weer waarom het percentage verblijf in verhouding is afgenomen en de andere leveringsvormen juist toenemen.
Parallel aan deze ontwikkeling van de leveringsvormen zien we, zoals zichtbaar in de onderstaande grafiek, met name jongere cliënten tussen de leeftijd 22 en 45 jaar kiezen voor een vorm van extramurale zorg (dit kan in de vorm van VPT, MPT of pgb zijn). Deze trend kan mogelijk worden verklaard door een groeiende voorkeur onder de jongere Zuid-Limburgse cliënten met een VG-indicatie voor zorg in de thuisomgeving en minder in de traditionele intramurale instellingen/settingen. Daarbij ziet CZ zorgkantoor dat met name het aantal cliënten tussen de 21 en 45 jaar met een extramurale leveringsvorm de laatste 5 jaar toeneemt binnen de groep cliënten met een pgb.
Leeftijdsontwikkeling cliënten met een MPT, VPT, pgb of combi/pgb-MPT in de regio Zuid-Limburg
Tegelijkertijd blijft de voorkeur voor intramurale zorg, zoals zichtbaar in de onderstaande grafiek, sterk aanwezig onder cliënten met een VG-indicatie boven de 60 jaar. Naarmate de leeftijd vordert, geven cliënten uit deze leeftijdscategorie verhoudingsgewijs meer de voorkeur aan intramurale zorg boven extramurale zorg. Dit verschil in zorgvoorkeur tussen jongere en oudere cliënten benadrukt de noodzaak voor een divers zorgaanbod dat aansluit bij de uiteenlopende behoeften van verschillende leeftijdsgroepen.
Leeftijdsontwikkeling cliënten met de leveringsvorm verblijf in de regio Zuid-Limburg
Deze ontwikkelingen vragen om een flexibele, wendbare en innovatieve benadering van zorgaanbieders in Zuid-Limburg, waarbij zowel de groeiende vraag naar extramurale zorg als de blijvende behoefte aan intramurale zorg adequaat wordt bediend. Het is belangrijk om deze trends nauwlettend te volgen en het zorgaanbod hierop af te stemmen, zodat alle cliënten de zorg krijgen die het beste bij hun persoonlijke situatie past.
Kind & jeugd
De afgelopen vijf jaar is er een toename van het aantal cliënten met een Wlz-indicatie in Zuid-Limburg. Deze stijging is vooral te zien in de leeftijdscategorie 0-11 jaar. Zowel in de leeftijdscategorie 0-11 jaar als 12-17 jaar, is een aanzienlijke toename van het aantal cliënten met een 5VG-indicatie. Dit betekent dat er in Zuid-Limburg de afgelopen jaren meer kinderen zijn met een verstandelijke beperking die intensieve zorg en ondersteuning nodig hebben. In beide leeftijdscategorieën ontvangen de meeste kinderen een vorm van MPT, wat aangeeft dat er een voorkeur is voor zorg die flexibel en aanpasbaar is aan de individuele behoeften van het kind en het gezin.
Het aantal kinderen dat op basis van Zorg in Natura verblijft bij een zorgaanbieder is het afgelopen jaar relatief stabiel, terwijl het aantal cliënten met een intensieve zorgvraag wel toeneemt. Dit kan erop wijzen dat er barrières zijn voor ouders en verzorgers om deze vorm van zorg te kiezen, mogelijk vanwege logistieke, financiële of persoonlijke redenen. Uit de cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Indicatoren jeugdzorg in natura; gemeenten , blijkt dat de vraag naar jeugdhulp in de regio Zuid-Limburg groot is. Om te kunnen voldoen aan deze vraag, zien CZ zorgkantoor en de betrokken zorgaanbieders dat er behoefte is aan gespecialiseerd zorg -en ondersteuningsaanbod dat kan inspelen op de diverse en toenemende zorgbehoeften van kinderen en jongeren in de regio.
Ontwikkelingen/signalen uit het veld
In 2024 ontvingen wij vanuit zorgaanbieders, crisisregisseurs en cliëntenondersteuners meerdere signalen dat er in de regio Zuid-Limburg onvoldoende passende zorg beschikbaar is voor cliënten met een Wlz-indicatie onder de 18. Uit deze signalen komt onder andere naar voren dat het aantal kinderen dat al op jonge leeftijd veel gedragsproblematieken heeft toeneemt. Deze kinderen leggen vaak een lange reis af voordat ze op de juiste plek terechtkomen en de zorg passend gefinancierd wordt. Een van de oorzaken hiervan is dat het netwerk niet altijd de juiste plek of het juiste loket weet te vinden, wat leidt tot vertragingen in het krijgen van passende zorg. Daarnaast blijkt uit de ontvangen signalen dat en input van zorgaanbieders dat vroegtijdige schoolverlating bij jeugdigen en jongeren van 12 jaar en ouder aanzienlijk toeneemt. Zorgaanbieders geven aan dat dit is toe te schrijven aan de toenemende mate van gedrag, het toetreden tot een niet-stimulerend netwerk of het missen van motivatie. Deze groep komt vaak thuis te zitten en het duurt lang voordat ze een passende vorm van daginvulling, school of werk kunnen vinden. Bovendien kan het toenemende gedrag van kinderen/jeugdigen leiden tot een vroegtijdige Wlz-indicatie en vraagstukken rondom respijtzorg en logeren.
De betrokken zorgaanbieders geven terug dat er in Zuid-Limburg behoefte is aan organiseren van de zorg dichtbij school. Een voorbeeld hiervan zijn de zorgklasjes binnen het onderwijs. Deze kunnen ervoor zorgen dat kinderen die een succesvol zorgtraject doorlopen, tijdig kunnen doorstromen naar het speciaal onderwijs en weer met ondersteuning terug naar school kunnen. Daarnaast blijven logeren en deeltijd wonen zorgvormen die lastig te ontwikkelen of behouden zijn en geven de crisisregisseurs van de regio aan dat kinderen onder de 18 jaar met een Wlz-indicatie in crisis niet altijd een passende crisisplek kunnen krijgen in Zuid-Limburg.
